Programowanie najprościej ujmując polega na stworzeniu kodu źródłowego za pomocą jednego z wielu języków oprogramowania, np. C#, Java, czy PHP. Opiera się ono na określonych algorytmach, formułach i poleceniach, które w efekcie mają złożyć się w funkcjonalny program.
Programista (potocznie koder), czyli osoba programująca, zazwyczaj oprócz napisania kodu musi również na początku dokonać analizy wymagań strukturalnych i opracować specyfikację, a po utworzeniu aplikacji przetestować ją i modyfikować.
W zależności od przyjętego przez programistę języka oprogramowania, końcowy efekt może przyjmować różne formy. Wybór konkretnego języka pozwala na wykorzystanie nietypowych cech lub odmiennych stylów zwanych paradygmatami programowania.
Paradygmat to pewien wzorzec postępowania, co w programowaniu ma istotne znaczenie, szczególnie w niektórych okresach rozwoju informatyki. Paradygmat programowania określa sposób postrzegania przez programistę zbioru wykonywanych przez program funkcji i wyrażeń. I tak różne języki oprogramowania mogą opierać się na różnych paradygmatach programowania. Jednym z przykładów tych modelów postępowania jest programowanie strukturalne, które jest dość szczególnym przypadkiem, powstałym w wyniku rozwoju programowania proceduralnego. Programowanie proceduralne skupiało się bowiem na dekompozycji problemów i tworzeniu programów w taki sposób, że główny blok programu stanowi szkielet, co pozwala określić kolejność prowadzonych operacji, natomiast za poszczególne operacje odpowiadają bloki podprogramów w postaci procedur oraz funkcji.
Model programowania strukturalnego jest jednym z paradygmatów programowania imperatywnego (tzn. traktującego program jako zbiór zorganizowanych instrukcji dla komputera) i ma na celu osiągnięcie takiej struktury, który będzie stanowić odzwierciedlenie struktury rozwiązywanego problemu. Polega on na podziale funkcjonalności programu na moduły, inaczej podprogramy, dzięki czemu zaczynając od ogólnego opisu, można przejść do konkretnych szczegółów. Tak dokładne przemyślenie całej struktury programu pozwala opisać najważniejsze struktury danych i wykryć ewentualne problemy już we wczesnym etapie projektowania aplikacji.
Największą korzyścią wprowadzenia tego paradygmatu jest z pewnością poprawa przejrzystości i jakości kodu, przy jednoczesnym skróceniu czasu tworzenia oprogramowania.
Programowanie strukturalne charakteryzuje się tym, że bloki kodu mają jeden punkt wejścia, ale mogą mieć wiele punktów wyjścia. Ponadto skupia się na wykorzystaniu podstawowych struktur kontrolnych, takich jak: iteracja (powtarzanie instrukcji w pętli do momentu, w którym zostanie spełniony warunek), sekwencja (wykonanie poszczególnych instrukcji w określonej kolejności) oraz wybór (realizacja konkretnych instrukcji w zależności od wartości predykatu). To wszystko opiera się na wykorzystaniu instrukcji warunkowych oraz pętli. Użycie tych najważniejszych struktur pozwala na zbudowanie dowolnego programu.
Podstawa teorii programowania strukturalnego wzięła się z twierdzenia o programowaniu strukturalnym, które zakłada, iż dowolny program zawierający instrukcje, może zostać znormalizowany do odpowiadającego mu ustrukturyzowanego grafu, zbudowanego z trzech podstawowych struktur opisanych powyżej.
W programowaniu strukturalnym tworzy się dwa rodzaje modeli: model procesu przetwarzania i model struktury danych. Służą one do modelowania struktur relacyjnych baz danych. Pierwszy model wykorzystuje notację DFD (Diagram przepływu danych – graficzna prezentacja przepływu danych pomiędzy funkcjami, magazynami i obiektami zewnętrznymi), a drugi ERD (Diagram związków encji – rodzaj graficznego przedstawienia związków pomiędzy encjami).
Łączy się także metodę analityczną z syntetyczną. Pierwsza z nich polega na opracowaniu problemu od ogółu do szczegółu, z kolei druga skupia się najpierw nad najbardziej istotnymi elementami, a następnie opracowuje bardziej złożone zadania. Dzięki temu połączeniu w zastosowaniu do bardziej złożonych programów możliwe jest stworzenie bardziej uporządkowanego i przejrzystego kodu. Programowanie strukturalne obarczone jest jednak również pewnymi wyjątkami.
Głównie mówi się o łamaniu zasady pojedynczego wyjścia z danej struktury, podczas tak zwanego wczesnego wyjścia z pętli lub podprogramu. Instrukcja ta przerywa daną pętlę lub iterację, bądź przerywa i przechodzi do następnej. Niektóre instrukcje w nowszych językach oprogramowania pozwalają opuścić nawet więcej niż jeden poziom zagnieżdżonych pętli w pojedynczym kroku. Jednak zabieg wczesnego wyjścia może powodować pewne trudności przy tworzeniu programów i pogarszać jakość programu, dlatego w zależności od języka oprogramowania unika się tego typu konstrukcji (np. w języku Pascal) lub ułatwia uporanie się poprzez inne schematy (np. C++).
